مى باشند كه از تركيب مختلف ها، مؤتلف هايى بهوجود مى آيد، و در حقيقت، تضادهاى عنصرى و يا نيرويى آن چنان دست دوستى به هم مى دهند كه منجر به پيدايش ملكول ها و حالت هاى معتدل و نظام هاى خاصى مى گردند.

آن جا كه فلسفه اسلامى متضاد را غير قابل جمع مى داند، تضادهاى منطقى است، آن جا كه تضاد را پايه طبيعت و اساس تنوع جهان ماده مى داند «تزاحم» فلسفى است و نا آشنايى به اين دو نوع تضاد، هگليسم و ماركسيسم را با اشتباه روبه رو ساخته و سبب شده است كه عمر عزيز جوانان، در مسائل بديهى و روشن تلف گردد.

جالب اين كه: مثال هايى كه ماركسيسم براى امكان تضاد مى آورد همگى مربوط به تزاحم فلسفى است نه تضاد منطقى. اين مكتب در حالى كه از امكان اجتماع تضاد منطقى دم مى زند ولى تمام استدلال هاى آن مربوط به تضاد فلسفى است.

يادآورى چند نكته

1ـ روشن ترين گواه بر اين كه تضاد مورد ماركسيم، همان تضاد فلسفى يعنى تزاحم نيروها و گرايش هاى مختلف در طبيعت و مخصوصاً انسان مى باشد مثال هايى است كه آن براى اثبات مقصود خود مى آورد.

موريس كنفورت مى گويد: «اگر گرايش هاى جاذبه و دافعه را تركيب كنند، اين يك تضاد واقعى است، اگر در حركت جامعه، گرايش توليد اجتماعى را با گرايش به حفظ تملك خصوصى محصولات،