اجتماعى را به جاى تز و آنتى تز، از طريق كنش و واكنش دو گروه درگير، تفسير كنيم.

توضيح اين كه از سپيده دم تاريخ گروه طغيانگر به خاطر جاه طلبى، خودخواهى، سودجويى، شهوت پرستى تمام تمايلات و نهادهاى عقلانى و معنوى خود را كم فروغ و بى اثر ساخته و در پوشش اين كه: زور دارم پس بايد حكومت كنم در بسط سلطه و حكومت خويش بر گروه هاى ستم كش مى كوشيدند. و در اين راه با زور، حيله دروغ، تخدير، ايجاد تفرقه و گسترش فساد پيش مى رفتند و شرايط و پايه فرهنگ مردم، و آگاهى هاى توده ها براى استقرار حاكميت اين گروه، زمينه ها را مساعد مى ساخت و از اين طريق غرايز پايين و حيوانى و نفسانى خود را راضى مى ساختند و ما نام اين نوع سلطه گرى و اعمال قدرت و زور هر چه بيشتر را «كنش» مى ناميم.

در برابر اين گروه دو گروه آن هم با دو آرمان و دو محرك براى نبرد به پامى خاستند و بايد قيام اين گروه را در مقابل گروه تحت واكنش ناميد اينك واكنش اين دو گروه.

1ـ محروميت ها، نا كامى ها گرسنگى ها، و ديگر غرايز مادى اشباع نشده، رنجبران و زحمت كشان را بر نبرد با مترفان و مفسدان به پا مى داشت و آتش نبرد ميان دو گروه شعلهور مى نمود.

2ـ نهادهاى عالى و غرايز برتر انسانى، مانند عدالت خواهى، انسان دوستى، حق پرستى، ديگر سائقه هاى انسانى، دارندگان اين نهادهاى عالى را دوشادوش گروه نخست برضد مستكبران بسيج مى ساخت.

واكنش قيام اين دو گروه با دو محرك و آرمان، اين مى شود كه گروه