بحث مى كنيم كه بايد بشر در آن آزاد باشد، فكر كردن است. امّا اعتقادهايى كه كوچك ترين ريشه فكرى ندارد... عين اسارت است و جنگيدن براى از بين بردن اين عقيده ها جنگ در راه آزادى بشر است، نه جنگ عليه آزادى بشر... آن چه كه ما طرفدار آنيم به حكم ايه (لا اكراه فى الدّين)، آزادى فكر است نه آزادى عقيده.[1]

به همين دليل است كه انبياء الهى و مصلحان اجتماعى با عقايد خرافى و جاهلى كه فاقد هرگونه پشتوانه عقلى و انديشه اى بودند به مبارزه بر مى خاستند و از حريفان خود 0 برهان» مطالبه مى كردند. بت شكنى حضرت ابراهيم و آويختن تبر بر دوش بت بزرگ و به انديشه واداشتن بت پرستان، و بت شكنى على(عليه السلام)به دستور پيامبر به هگام فتح مكه بر همين اساس صورت گرفت:

(أاله مع الله قل هاتوا برهانكم ان كنتم صادقين).[2]

«آيا معبودى با خداست؟ بگو: دليلتان را بياوريد اگر راست مى گوييد».

(فرجعوا الى أنفسهم فقالوا انّكم انتم الظالمون).[3]

«آن ها به وجدان خويش بازگشتند و (به خود) گفتند: حقا كه شما ستمگريد!».

بنابراين چون كه گاهى پشتوانه عقايد، عقل و انديشه نيست، نمى توان حكم به آزادى هر عقيده اى داد. بسيارى از عقايد، غل و زنجيرهايى بر دست و ديده ى عقلند. بايد از «آزادى فكر و انديشه»اى سخن گفت كه به طور روشمندانه و صادقانه در پى كشف حقيقت است، ولو آن كه گاه «قاصرانه» از كشف آن ناتوان مى ماند.