در اين مرحله پژوهنده در راه تحقيق و مطالعه گام نهاده است و تمام سعى خود را مصروف مى دارد تا به شهد حقيقت دست يابد و آن را چونان شربتى گوارا سر كشد. در اين مرحله، پگوهنده بايد از سويى، از سرمايهو اندوخته ى علمى كافى بهره مند باشد و يا در پى افزودن بر سرمايه علمى خويش قدم بردارد، و از سوى ديگر از شرّ راهزنانى كه در مسير علمى او قرار گرفته اند ايمن باشد و با بصيرت كامل و قوت علمى كافى، آن ها را بشناسد و از مسير خود به دور افكند. امّا سرمايه ى پژوهنده چيست و رهزنان او كدامند؟

سرمايه ى پژوهنده در درجه ى نخست بديهياتى هستند كه بدون هيچ تهلاش عقلانى و سعى فكرى در دسترس او است. قضايايى از قبيل: «هر معلولى نيازمند علت است» و «كلّ بزرگ تر از جزء است»، قضاياى بديهى ناميده مى شوند.

در درجه ى بعد، پژوهنده با استفاده از همين سرمايه هاى ابتدايى، سعى در افزودن حجم اطلاعات خود دارد و به حلّ «قضاياى نظرى» اقدام مى كند.

در اين قضايا، علاوه بر تصور موضوع و محمول و در نظر گرفتن رابطه ى بين اين دو بايد تلاش عقلانى صورت پذيرد تا با استفاده از معلومات قبلى، به معلومات جديدى دست يابيم. به چنين عملى كه با استفاده از معلومات قبلى، به معلومات جديدى دست مى يابيم، «استدلال» گفته مى شود.

تمام سخن در اين مرحله آن است، كه پژوهنده در جمع آورى و تدوين معلومات خود دو نكته را مدچ نظر داشته باشد: يكى آن كه فقط و فقط بر «معلومات» و دانسته هاى قطعى خود تكيه كند و از اعتماد به گمان ها و حدس ها و احتمال ها جدّاً بپرهيزد. علم قطعى در رتبه اى است كه به هيچ روى نمى توان حتى احتمال مخالف با آن را پذيرفت و به طور صد درصد قابل قبول است.