اسم الکتاب : قامــوس المعـــارف المؤلف : مدرس تبريزى، محمدعلى الجزء : 1 صفحة : 103
صيغ24گانه ماضى التزامى
معلوم مثبت زده باشد زده باشند زده باشى و بدين قياس
معلوم منفى نزده باشد يا زده نباشد و بدين قياس
مجهول مثبت زده شده باشد و ساير امثله بدين قياس
مجهول منفى نزده شده باشد يا زده نشده باشد و بدين قياس
و چنانچه از بيانات سابقه روشن گرديد، در معلوم منفى، ادخال حرف نفى به جزو اوّل يا ثانى، هر دو، صحيح و در مجهول منفى هم، هر دو وجه بلكه الحاق آن به لفظ «باشد» هم صحيح و در محاورات عامّه معمول است.
قسم نهم: اقتدارى ماضى مطلق كه قادر و توانا بودن بر يك فعل معيّنى را در زمان گذشته افاده نمايد و بدين طرز تشكيل يابد كه: به اوّل مصدر مستقبل انشائى و يا واحد غايب از ماضى مطلقى كه مقصود است، يك فعل ماضى مطلق از «توانستن» آورده و ضمائر را بدو ملحق سازند، چنانچه در جدول است:
صيغ24گانه ماضى مطلق اقتدارى
معلوم مثبت توانست زد يا توانست زدن و بدين قياس
معلوم منفى نتوانست زد يا نتوانست زدن و بدين قياس
مجهول مثبت توانست زده شد و يا زده شدن و هكذا
مجهول منفى نتوانست زده شد يا شدن و هكذا
و در همه اين مثال ها به جاى «گفت»، «گفتن» هم صحيح است بلكه مستقبل انشائى هم جايز است: «توانست بگويد» و مانند آن; و علاوه بر اقتدارى ماضى مطلق، يك فعل اقتدارى مطلق هم هست كه در اوّل مبحث فعل مذكور شد.
قسم دهم: ماضى ارادى مطلق كه اراده و قصد كردن به يك فعلى را افاده نموده و بدين طرز تشكيل يابد كه: به اوّل مصدر يا مستقبل انشائى يا واحد غايب از ماضى مطلقى كه مقصود است، يك فعل ماضى مطلق از «خواستن» آورده و ضمائر را بدو ملحق سازند، چنانچه در جدول است:
صيغ24گانه ماضى ارادى مطلق
معلوم مثبت خواست گفت خواستند گفت و هكذا
معلوم منفى نخواست گفت نخواستند گفت و هكذا
مجهول مثبت خواسته شد گفت و هكذا
مجهول منفى نخواسته شد گفت و هكذا
اسم الکتاب : قامــوس المعـــارف المؤلف : مدرس تبريزى، محمدعلى الجزء : 1 صفحة : 103