اين دو صفت صواب و خطا- يا با الفاظ مرادف با آنها مى‌ناميم- و از همين جا روشن مى‌شود- كه مورد صواب و خطا سه شرط اساسى را لازم دارد- فرضيه‌ها را به ميان كشيده- از يك جزء صحيح و يك جزء ديگر غلط صحبت به ميان آورند- مثل اينكه گمان كرده‌اند ساير مردم منكرند- كه ممكنست يك جزء يك فرضيه صحيح- و يك جزء ديگر آن فرضيه غلط بوده باشد- در صورتى كه قصه يك جزء غلط و يك جزء صحيح- با مثالهائى كه خودشان ذكر مى‌كنند سازگار نيست- در مثال ژرژ پوليتسر باران گرفت- كدام جزئش صحيح و كدام جزئش غلط است- در مثال آتم كه در قرن نوزدهم مدعى بودند- آتم قابل تجزيه نيست- كدام جزئش صحيح و كدام جزئش غلط بود

بن‌بست عجيب يا يك نكته مفيد و مهم

ممكنست خوانندگان محترم از خود بپرسند- چه چيزى موجب شده كه طرفداران- ماترياليسم ديالكتيك در باب حقيقت و خطا- اينطور نظريه‌ها از قبيل نظريه تغير و تكامل مفاهيم- و نظريه اجتماع صحيح و غلط و امثال اينها را بدهند- و حال آنكه با اندك تامل بطلان اين نظريه‌ها روشن است- .

ولى بايد دانست كه ماترياليسم ديالكتيك - از لحاظ اصول و مبانى اوليه- در وضعى قرار گرفته كه اگر اين دو نظريه را قبول نكند- يعنى مفاهيم را غير متغير- و صحيح و غلط را غير قابل جمع بداند- در بن‌بست عجيبى قرار مى‌گيرد- كه راه بيرون شدن ندارد- زيرا نخستين اصل و مبناى اولى اين فلسفه- اصالت ماده على الاطلاق ماترياليسم- و نفى ما وراء الطبيعه است- .

اصل دوم اين فلسفه اصل تجزم دگماتيسم است- اين فلسفه براى آنكه از بحثهاى خود- براى نفى ما وراء الطبيعه نتيجه يقينى و قطعى بگيرد- در مورد اين اصل- از سيستمهاى فلسفه نظرى و تعقلى پيروى مى‌نمايد- و بر خلاف سيستمهاى فلسفه حسى- كه از اظهار جزم و يقين مطلق خوددارى مى‌كنند- جزم و يقين را شعار خود قرار مى‌دهد- .

اصل سوم اين فلسفه اصل اصالت حس- و تجربه امپريسم است- ماترياليسم ديالكتيك منطق تعقلى را- كه فلاسفه عقلى بان اعتماد مى‌كنند منكر است- زيرا بحسب عقايد مخصوص بخود در باب روح- و كيفيت پيدايش علوم و ادراكات- بديهيات اوليه عقلانى را كه فلاسفه عقلى- براى آنها ارزش يقينى و ثابت قائل بودند- و مدعى بودند تنها مسائلى را مى‌توان يقينى