چگونه ممكنست خطا نموده- (1)و از معلوم خارج از خود تخلف نمايد- با اينكه تخلف و اختلاف در مورد علم بسيار است- اكنون ما براى روشن ساختن معنى اين سخن- بتوضيح بيشترى مى‌پردازيم- .

(1)بزرگترين دست آويز سوفسطائيان- براى اثبات واقعى نبودن دنياى خارج- و نفى مطلق ارزش معلومات- خطاى حواس است باين بيان- جميع معلومات انسان از راه احساس بدست آمده‌اند- و احساس دليل بر وجود واقعى محسوس نيست- زيرا همه كس مى‌داند كه حواس ما- گاهى يك چيز را مختلف نشان ميدهند- مثال آب سرد و گرم كه در متن ذكر شده- و البته ممكن نيست يك شىء واقعى- بطور مختلف وجود داشته باشد- و گاهى يك چيز را به نحوى نشان ميدهند- كه يقين داريم دروغ است- مثال قطره باران و شعله جواله- و غيره كه در متن ذكر شده- .

پس معلوم مى‌شود- كه احساس دليل- بر وجود واقعى محسوس نيست- و چون كه جميع معلومات و اطلاعات ما- راجع بدنياى خارج منشا حسى دارند- و از راه حس بدست آمده‌اند- پس هيچيك از ادراكات و علوم ما- ارزش واقعى ندارند- .

اين مغلطه از آن جهت كه براى انكار- يك امر بديهى وجود دنياى خارج- كه ذهن هر كس حتى خود شخص- مغلطه كننده بان اذعان دارد- بيان شده است ارزش علمى ندارد- و اگر كسى فرضا از طريق استدلال علمى نتواند- جواب اين مغلطه را بدهد- از آن جهت كه خلاف يك امر بديهى است- در مغلطه بودنش ترديد ندارد- .

ولى در عين حال دانشمندان- اين مغلطه را بدون پاسخ نگذاشته‌اند- و ما براى روشن شدن ذهن خوانندگان- به بياناتى كه دانشمندان در اين زمينه كرده‌اند- چه در مقام پاسخ باين اشكال- و چه مستقلا در مقام توجيه خطاى حواس اشاره مى‌كنيم- .

1-فرضا كه حواس ما در نشان دادن كيفيت- يا ماهيت محسوسات خطا كار باشند- در دلالت بر وجود خارجى- محسوسات خطا كار نيستند- تمام اين خطاها كه بحواس نسبت داده شده- فرضا كه ما آنها را خطاى حقيقى بدانيم- خطاى در نشان دادن كيفيت- يا ماهيت محسوس است- نه در دلالت كردن بر وجود محسوس فى الجمله- .