نمى‌تواند ضبط كند- و از اين روى مى‌پندارد كه تازه خود كهنه مى‌باشد- چنانكه اگر آب صافى- در مجرائى تراز و بى مقاومت بگذرد- و شما عكس خود را در سطح آب تماشا كنيد- عكس به چشم شما ثابت خواهد نمود- در حالى كه حقيقتا در هر لحظه يك عكس تازه مى‌بينيد- و تميز نمى‌دهيد- تبدل مدركات را بهمين قياس بايد تصور كرد- .

يك نقطه مخصوصى از مغز- مثلا يك يا چند سلول پيدا مى‌شود- و هر وقت آن نقطه مخصوص- در اثر يك عامل خاصى اراده و غيره تهييج شد- اعصاب دو باره به فعاليت مى‌پردازند- و باعث دو باره توليد شدن ادراك اولى مى‌گردند- مثلا در مثال بالا ملاقات و مذاكره- با رفيق در حالى كه مورد توجه نيست- بصورت خاطره ادراكى در ذهن موجود نيست- بلكه فقط اثرى از وى- در يك نقطه معين مغز باقى مى‌ماند- كه هر وقت آن نقطه تحريك شود- باعث دو باره توليد شدن آن خاطره ادراكى مى‌گردد- و شخص مى‌پندارد كه خود اين خاطره محفوظ و باقى بوده- .

على هذا مطابق اين نظريه- هر تذكر و يادآورى توليد جديدى است- بر خلاف نظريه اول- كه تذكر را توليد جديد نمى‌داند- و ما براى توضيح بيشتر نظريه ماديين را- در باره مادى بودن حافظه از قول خودشان نقل مى‌كنيم- دكتر ارانى در پسيكولوژى صفحه 117 مى‌گويد- در عمل حافظه بايد توجه كرد- كه چگونه يك تاثير يا احساس در روح ثابت مى‌شود- چگونه محفوظ مى‌ماند چطور دو باره توليد مى‌شود- چگونه روح قضيه را در ازمنه گذشته مجسم مى‌نمايد- و در صفحه 118 اينطور باين پرسشها پاسخ مى‌دهد مى‌گويد- گويا جاده‌هاى ارتباطى ما بين قضايا توليد مى‌گردد- و اين جاده‌ها در مغز باقى مى‌ماند...- وجود اين راهها سبب محفوظ بودن يك قضيه در حافظه- و تهييج آنها باعث دو باره به يادآمدن آن قضيه مى‌گردد- و در صفحه 116 با نگرانى و ترديد مى‌گويد- معلوم نيست ارتباط حافظه مدت زيادى- به چه حالت در روح باقى مى‌ماند- و به چه ترتيب مى‌توان قضيه مخصوصى را- دو باره در روح توليد نمود مى‌توان قبول نمود- كه موقع به يادآوردن قضايا- شخص بطور ارادى حالت فشار خون يا درجه حرارت- يا عوامل ديگر فيزيكى را در مغز تغيير مى‌دهد - .

مطابق نظريه مادى بودن حافظه- دستگاه مغز عينا مانند دستگاه ضبط صوت است- كه صدا بر روى يك صفحه يا يك نوار ضبط مى‌كند- همانطورى كه