اسم الکتاب : فرهنگ قرآن المؤلف : امامی، عبدالنبی الجزء : 1 صفحة : 79
وَ
بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»؛ [1] همینطور نهی از شرک به پروردگار، قوله
عزّ و جلّ: «أَلَّا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ
إِحْساناً»، [2] و نیز نهی از عبادت غیر اللّه، قوله سبحانه: «لا
تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»، [3] وجود دارد،
و در آیهای که مخاطب آن مفعول است، ضمیر متکلّم که اشاره به اللّه (خدای
یکتا) یا اشاره به رب (پروردگار یکتا) دارد، در آیه بیان شده. قوله عزّ اسمه: «وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ إِحْساناً.» [4] و
در آخرین آیه از سری آیات مقید به احسان به والدین قبل از بیان: «وَ
بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»،* هم امر به عبادت اللّه و هم نهی از شرک به او
شده است، قوله جلّ و علا: «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً.» [5]4. 4. ب- یک وجه کلی در کیفیت بیان آیات غیر مقید مکّی و مدنی
در ذیل آیات غیر مقید، برای تحقّق احسان بهطور کلی، به وعظ و تذکّر، و
برای مخالفت کردن به منظور عدم تحقّق موضوع جزئی و یا شخصی احسان، به
انذار، و برای موافقت نمودن به جهت محقق شدن موضوع احسان، به تبشیر ختم شده
است.؛ چنانکه برای تحقّق احسان بهطور کلی، قوله تعالی: «... یَعِظُکُمْ
لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ»، [6] و برای مخالفت کردن به منظور عدم تحقق
موضوع جزئی احسان به قوله عزّ و جلّ: «فَمَنِ اعْتَدی بَعْدَ ذلِکَ فَلَهُ
عَذابٌ أَلِیمٌ»، [7] و برای مخالفت نمودن به منظور عدم تحقق موضوع شخصی
احسان به قوله سبحانه: «.. فَلا تَعْتَدُوها وَ مَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ
اللَّهِ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ»، [8] و برای موافقت نمودن به جهت
محقق شدن موضوع احسان به قوله عزّ اسمه: «... وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ
بِإِحْسانٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ
جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها أَبَداً ذلِکَ
الْفَوْزُ الْعَظِیمُ.»، [9] ختم شده است.
[1]. اسراء/ 23: مکّی. [2]. انعام/ 151: مدنی. [3]. بقره/ 83: مدنی. [4]. احقاف/ 15: مدنی؛ در این سوره تنها این آیه مدنی است. [5]. نساء/ 36: مدنی. [6]. نحل/ 90: مکّی. [7]. بقره/ 178: مدنی. [8]. همان/ 229: مدنی. [9]. توبه/ 100: مدنی.
اسم الکتاب : فرهنگ قرآن المؤلف : امامی، عبدالنبی الجزء : 1 صفحة : 79