راغب در مفردات فرموده: حکمت، دریافت حق است به وسیله عقل و علم، و حکمت از جانب خدای تعالی، معرفت اشیا و ایجاد آنها در حدّ نهایی اقتضای آنهاست، و حکمت از جانب انسان، شناخت موجودات، و انجام کارهای خیر است، و این همان چیزی است که لقمان در قول خدای عزّ و جلّ، به آن توصیف شده است که: «وَ لَقَدْ آتَیْنا لُقْمانَ الْحِکْمَةَ.» پس وقتی درباره خدای تعالی گفته شد: «هُوَ الْحَکِیمُ»،* این معنا، غیر از معنایی است که غیر او تعالی به آن توصیف می‌شود، و بر این وجه است، قوله تعالی:
«أَ لَیْسَ اللَّهُ بِأَحْکَمِ الْحاکِمِینَ»، و چون قرآن به آن وصف شود، آن دربردارنده حکمت است، نحو قوله تعالی: «الر تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْحَکِیمِ.» معنای حکیم را محکم گفته‌اند، نحو قوله: «أُحْکِمَتْ آیاتُهُ»، و هر دو صحیح است که البتّه آن، محکم است و مفید برای حکم. پس در آن، دو معنا جمع است، و حکم اعم از حکمت است؛ پس هر حکمتی حکم است؛ اما هر حکمی حکمت نیست، و البتّه، حکم، داوری نمودن چیزی است بر چیزی. می‌گویند آن این‌طور هست یا این‌طور نیست. پیامبر صلّی اللّه علیه و آله فرمود: «ان من الشعر لحکمة.»؛ یعنی قضیه صادقه است، و قال تعالی: «وَ آتَیْناهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا»، و قال صلّی اللّه علیه و آله:
«الصّمت حکم و قلیل فاعله.»؛ یعنی حکمت، «رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ»، و قال تعالی: «وَ اذْکُرْنَ ما یُتْلی فِی بُیُوتِکُنَّ مِنْ آیاتِ اللَّهِ وَ الْحِکْمَةِ.» گفته شده: تفسیر قرآن از آن قصد شده، و آن، چیزی است که قرآن از آن آگاهی می‌دهد، و قوله: «إِنَّ اللَّهَ یَحْکُمُ ما یُرِیدُ»؛ یعنی آنچه را خدای تعالی اراده می‌کند،