اسم الکتاب : فرهنگ قرآن المؤلف : امامی، عبدالنبی الجزء : 1 صفحة : 311
شخص
گوینده است؛ چنانکه در آیه 44 بقره آمده: «أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ
بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ أَ
فَلا تَعْقِلُونَ.» در اینجا استفهامی را که نشانه نکوهش خدای متعال نسبت
به علمای یهود است، تأمّل میکنیم؛ برای علمای یهود هم حجّت ظاهری تمام است
و هم حجّت باطنی. تورات کتاب آسمانی یهود، حجتی است روشن و ظاهر که در آن
از پیامبر خاتم، نشانههای او و آیین اسلام خبر داده شده است. از طرفی،
علمای یهود هم با آن کتاب آشنایی کامل دارند: «وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ
الْکِتابَ»، و عقل، حجت باطنی است که خدای متعال آن را در آنان به ودیعه
قرار داده تا ایشان بدان وسیله بتوانند معیارهای خوب را؛ یعنی راه عبادت
رحمان و مسیر اکتساب جنّت را بیابند [1]: «أَ فَلا تَعْقِلُونَ»، امّا
آنان سزاوار نکوهش خدای متعال هستند؛ زیرا نه به حجّت ظاهری عمل میکنند، و
نه حجّت باطنی را در عمل مورد استفاده قرار میدهند. در نتیجه، گفتار
نیکشان با کردارشان مغایر است و اینچنین اینان بر خلاف برّ عمل میکنند.
2. الف- معنا و مفهوم دوم برّ
یکی از معانی و مفاهیم برّ، توجّه داشتن به همه ابعاد اعتقادی، اقتصادی،
الهی، عاطفی، عبادی و اخلاقی است. در شأن نزول آیه: «لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ
تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لکِنَّ
الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِکَةِ وَ
الْکِتابِ وَ النَّبِیِّینَ وَ آتَی الْمالَ عَلی حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبی
وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ وَ السَّائِلِینَ وَ فِی
الرِّقابِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَی الزَّکاةَ وَ الْمُوفُونَ
بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا وَ الصَّابِرِینَ فِی الْبَأْساءِ وَ
الضَّرَّاءِ وَ حِینَ الْبَأْسِ أُولئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ أُولئِکَ
هُمُ الْمُتَّقُونَ»، [2] گفتهاند: مسیحیان در نماز خود به قبله ویژهشان؛
یعنی جهت مشرق، توجه داشتند: «قِبَلَ الْمَشْرِقِ» و یهود هم به قبله ویژه
خود؛ یعنی جهت مغرب: «الْمَغْرِبِ» و اینگونه هریک عمل خود را برّ
میدانستند.
[1]. در اصول کافی احمد بن ادریس از بعضی از اصحاب ما روایت کند که به ابی عبد اللّه، امام صادق علیه السّلام، گفتم: «ما
العقل؟»؛ یعنی عقل چیست؟ آن بزرگوار فرمود: «ما عبد به الرحمن و اکتسب به
الجنان.»: او میگوید به آن حضرت عرض کردم: پس آنچه در معاویه بود، چه بود؟
آن حضرت فرمود: «تلک النکری، تلک الشیطنة و هی شبیه العقل و لیست بالعقل.»
(نور الثقلین، ج 1، ص 76، حدیث 180). [2]. بقره/ 177.
اسم الکتاب : فرهنگ قرآن المؤلف : امامی، عبدالنبی الجزء : 1 صفحة : 311