1. در آیه 55 سوره نحل که از آیات مکّی است، با بیان ضرب المثل، مساوی
بودن دو انسان مورد سؤال واقع میشود؛ یکی انسانی که عبد مملوک است و قدرت
بر تصرّف ندارد و انسانی که آزاد بوده و به او روزی نیکویی داده شده است و
از آن بهطور مخفیانه و آشکار انفاق مینماید: «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا
عَبْداً مَمْلُوکاً لا یَقْدِرُ عَلی شَیْءٍ وَ مَنْ رَزَقْناهُ مِنَّا
رِزْقاً حَسَناً فَهُوَ یُنْفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَ جَهْراً هَلْ
یَسْتَوُونَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لا یَعْلَمُونَ.» [4] آیات
98 و 99 توبه که میتواند تفسیری بر این آیه 55 سوره نحل باشد، عدم تساوی
این دو انسان را که بینهایت از هم فاصله دارند، بیان میکند؛ زیرا در آیه
98 سخن از بعضی اعراب است که اسیر تمایلات درونی خود هستند، تنگنظری آنان
از خواهشها و تمنّیات امیالشان فراتر نرفته و همه چیز را در محدوده نفس
خود ارزیابی میکنند. آنان انفاق را غرامت و باج و خراج میدانند و به همین
جهت هم بدخواه مسلمانها هستند: «وَ مِنَ الْأَعْرابِ مَنْ یَتَّخِذُ ما
یُنْفِقُ مَغْرَماً وَ یَتَرَبَّصُ بِکُمُ الدَّوائِرَ عَلَیْهِمْ