گزيده‌اى از سخنان دشوار امام على عليه السلام كه نيازمند تفسير است‌

در اين‌جا فصل كوتاهى است كه شامل نُه جمله از كلمات قصار امام عليه السلام مى‌باشد و علّت جدا ساختن اين چند جمله از بقيّه اين است كه نياز بيشترى به تفسير و بيان داشته است. و پس از آن باز مى‌گرديم به ادامه كلمات قصار.

1-/ و در ضمن گفتار آن حضرت آمده است‌

هنگامى كه وضع بدين منوال شد، پيشواى دين (خشم گيرد) و آمادگى خود را اعلام مى‌كند. در اين موقع (مؤمنان) به سرعت اطرافش جمع گردند همان گونه كه ابرهاى پاييزى.

شريف رضى رحمه الله مى‌گويد: منظور از «يعسوب» آقاى بزرگى است كه در آن روز سرپرست امور مردم است و «قزع» قطعه هاى ابرى است كه آب در آنها نيست (و لذا با سرعت بر صفحه آسمان مى‌دوند و جمع مى‌شوند.) به نظر مى‌رسد كه اين جمله اشاره به قيام مهدى (عج) و گرد آمدن يارانش بوده باشد، همان گونه كه ابن ابى الحديد استنباط كرده است.

2-/ و در ضمن سخنان آن حضرت آمده‌

اين سخنران ماهر و زبردست.

شريف رضى رحمه الله مى‌گويد: منظور از اين سخن، اين است كه او در سخنرانى سخت ماهر است و كسى كه در لحن يا طريقى حركت مى‌كند، او را شحشح مى‌گويند و در غير اين دو موضع شحشح به شخص بخيل و خسيس اطلاق مى‌شود.

3-/ و در گفتار آن حضرت آمده‌

خصومت و دشمنى مهلكه‌هايى در بر دارد.

شريف رضى رحمه الله مى‌گويد: منظور امام از «قحم» مهلكه‌هاست، زيرا خصومت و دشمنى هلاكت و تلف را در اغلب موارد همراه دارد و از اين باب است كه گفته مى‌شود: «قحمة الاعراب» كه منظور اين است سختى و گرسنگى به آنها مى‌رسد به گونه‌اى كه اموالشان پايان مى‌گيرد و معناى «تقحم» نيز همين است. البتّه در مورد معناى اين جمله وجه ديگرى نيز گفته شده و آن اين كه خشكسالى روستاييان را از سرزمين خود به مناطق سبز و آباد مى‌كشد.

4-/ و در سخنان آن حضرت آمده‌

زنان هنگامى كه به حدّ كمال رسيدند، خويشاوندان پدرى مقدّمند.

شريف رضى رحمه الله مى‌گويد: منظور از نص آخرين درجه هرچيز است؛ مانند «نص» در سير كه به معنى آخرين مرحله توانايى مركب است. هنگامى كه مى‌گوييم: «نَصَصْتُ الرَّجُلِ عَنِ الْامْرِ» منظور اين است، آن قدر سؤال از كسى بشود كه آنچه در آن زمينه مى‌داند بيان كند، بنابراين «نص الحقائق» به معناى رسيدن به مرحله بلوغ است كه همان پايان دوره كودكى است. اين جمله از فصيحترين كنايات و شگفت آورترين آنها در اين مورد است.