يعنى آمد و شد شب و روز، هيچ كدام از او مخفى نيست (و از همه به خوبى آگاه است، آرى) پيش از نهايت و سررسيد هرچيز و قبل از احصا و شمارش، از آنها اطّلاع داشته است. پروردگار بزرگ از آنچه «مشبّهه و مجسّمه» (آنها كه براى او جسم يا شبيه قائلند) به او نسبت مى‌دهند برتر و بالاتر است و صفات اجسام از قبيل اندازه و ابعاد، قرار داشتن در مسكن و جايگزيدن در مأوى در مورد خداوند تصوّر ندارد. بنابراين حدّ و اندازه، مخصوص مخلوقات و براى غير خداوند تعيين شده است.

ابداع مخلوقات‌

مخلوقات را از موادى كه ازلى و ابدى باشند نيافريده، بلكه آنها را از عدم به وجود آورد و برايشان حدّى تعيين فرمود و آنها را به نيكوترين وجه صورتگرى كرد. هيچ چيز در برابر قدرتش ياراى مقاومت ندارد و از اطاعت و عبادت موجودات بهره‌اى نمى‌گيرد، علم او به مردگان پيشين همچون علمش به زندگان موجود است، آگاهيش به آنچه در آسمانهاى بالاست، همانند دانشش به آنچه در طبقات پايين زمين است، مى‌باشد.

قسمت ديگرى از اين خطبه است‌

اى مخلوقى كه با اندام متناسب و در محيط محفوظى آفريده شده‌اى؛ در تاريكيهاى رحم و در پرده‌هاى تو در تو، آفرينشت «از عصاره گِل» آغاز شد و «در جايگاه آرام قرار داده شدى تا زمانى مشخّص و سرآمد معيّن». [1] در آن هنگام كه چنين بودى و در رحم مادرت حركت مى‌كردى، نه قدرت پاسخگويى داشتى و نه صدايى مى‌شنيدى، سپس از اين جايگاه به محيطى كه آن را مشاهده نكرده بودى و راه به دست آوردن منافعش را نمى‌شناختى فرستاده شدى ...

(بگو) چه كسى تو را در مكيدن شير از پستان مادرت هدايت نمود و چه كسى تو را به محلّ آنچه مى‌خواستى آشنا كرد؟ هيهات! آن كس كه از توصيف موجوداتى كه داراى شكل و اندام و اعضاى پيكرند، ناتوان است، از توصيف خالق خويش عاجزتر و ناتوانتر است و از شناخت او از طريق صفات مخلوقين دورتر.

[1]. سوره مؤمنون، آيه 12 و 13.