[الجزء الأول‌]

پيشگفتار

جاذبه نهج البلاغه‌

سخن از نهج‌البلاغه و برترى آن، پس از قرآن و سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله بر ساير گفته‌ها و انديشه‌ها، سخنى است در رديف توضيح واضحات، و موضوعى است كه هيچ محقّق اسلامى و غير اسلامى، در شرايط كنونى، خود را نيازمند به بحث پيرامون آن نمى‌بيند.

كشش و جاذبه نيرومند خطبه‌ها، نامه‌ها، كلمات قصار على عليه السلام كه توسّط سيّد رضى (ره) [1] در نهج‌البلاغه جمع‌آورى گشته كاملًا محسوس و قابل لمس است.

[1]. در سال 359 هجرى قمرى در بغداد در منزل ابواحمد حسين بن موسى (304- 400) از بانويى پاك يعنى «فاطمه» دختر «حسين بن ابى محمّد اطروش» كودكى چشم به جهان گشود كه او را «محمّد» نام گذاردند و بعدها به «شريف رضى» ذوالحَسَبَيْن معروف گرديد. او در تمام آنچه از نياكان پاك خود به ارث برده بود نمونه و شخصى ممتاز شد.

مرحوم سيّد رضى (ره) از اساتيد بزرگ همچون «شيخ مفيد» متوفّاى 413 «ابن نباته» متوفّاى 394 «هارون بن موسى تلعكبرى» متوفّاى 385 و «ابو على فارسى» متوفّاى 377 و «عبداللَّه بن مرزبان» نحوى معروف به «سيرافى» متوفّاى 368 استفاده كرده است.

پدر شريف رضى (كه طبق قانون وراثت قسمت قابل ملاحظه‌اى از فضايل او به فرزندش رسيده) مردى با شخصيّت و صاحب نفوذ و متفكّر بود و شايد به همين جهت بود كه «عضدالدوله» از نفوذ اجتماعى او به وحشت افتاد و دستور داد او را به زندان بيفكنند و تا زنده بود او را آزاد نساخت، هنگامى كه عضدالدوله از دنيا رفت و فرزندش «شرف الدوله» به حكومت رسيد دستور داد وى را از زندان آزاد كنند.

و در همان ايّام زندان بود كه مادر سيّدرضى سرپرستى آنها را به عهده داشت و دست او و برادرش سيّد مرتضى را گرفت و براى درس خواندن به شيخ مفيد سپرد.

شريف رضى (ره) «نقابت» و سرپرستى طالبيين و امارت كاروان‌هاى حجّ در مملكت اسلامى و نظر به مظالم و امور حسبيه را در سال 380 به عهده گرفت؛ در حالى كه 21 بهار از عمرش بيش نگذشته بود، «بهاء الدوله» تمام امور طالبيين را در تمام بلاد اسلامى در سال 403 به عهده او گذاشت، و «نقيب النقبا» خوانده شد كه گفته‌اند: از ميان اهل‌بيت پيامبر جز امام على بن موسى الرضا عليه السلام ديگرى اين منصب را نيافته است.

قرآن را در مدّت كوتاهى پس از آن كه سى سال از عمرش گذشته بود، حفظ كرد و در «فقه» و احكام قوى و نيرومند بود. م‌

ض شريف رضى (ره) در ششم محرّم سال 406 هجرى از جهان چشم بربست. به هنگام وفاتش شخصيّت‌هاى مهمّ از هر طبقه پياده و پابرهنه در منزل او حاضر شدند و در خانه‌اش كه در محلّه كرخ قرار داشت، مراسم فوق‌العاده‌اى برگزار شد و پس از مدّتى جسد او را به كربلا منتقل ساختند و او را كنار قبر پدرش دفن نمودند و آنچنان كه از تاريخ بر مى‌آيد قبر او از آغاز در حائر مقدّس امام حسين عليه السلام معروف و مشهور بوده است.

سيّد مرتضى برادر سيّدرضى بر جنازه او حضور نيافت و بر او نماز نخواند، همچنان با ناراحتى فراوان به سوى قبر امام موسى بن جعفر عليه السلام حركت كرد و براى تخفيف امواج غم و اندوه در كنار قبر امام هفتم نشست.

شعراى بسيارى پس از مرگ برايش مرثيه سرودند.