محكمه‌هاى خصوصى‌

اين محكمه‌هاى چهار گانه در برابر ما وجود دارد، اما اگر درست از يك يك آنها به دقت ديدن كنيم خواهيم ديد كه بر سر در همه آنها اين جمله نوشته شده «اين محكمه خصوصى است و تنها به بعضى از جرائم رسيدگى مى‌كند!»

خصوصى بودن اين دادگاهها نياز زيادى به بحث ندارد زيرا: دادگاههاى رسمى كه تكليفش- چنانكه گفتيم- روشن است و دامان همه گنهكاران و خلافكاران را نمى‌تواند بگيرد، و اگر مى‌گرفت و داد همه مظلومان را از ستمگران باز مى‌ستاند امروز جهان در آتش اين همه ظلم و ستم و استعمار و استعباد و استثمار نمى‌سوخت.

و اما دادگاه مكافات، آن هم جنبه عمومى و همگانى ندارد، گويا تنها يك برنامه تربيتى است، و هشدارى است به عموم از طريق نشان دادن نمونه‌ها! و به همين دليل بيدادگرانى را مى‌شناسيم كه از چنگال آن هم فرار كرده‌اند، بعلاوه جنايت گاهى چندان سنگين است كه مكافات نمى‌تواند از عهده همه آن برآيد و تنها جريمه‌اى براى گوشه‌اى از آن تعيين مى‌كند.

و اما محكمه «آثار طبيعى عمل» آن نيز جنبه خصوصى دارد، زيرا شعاع عملش معمولًا گناهانى را در بر مى‌گيرد كه جنبه همگانى به خود گرفته، و يا اگر يك فرد آن را مرتكب شود بايد مدتى طولانى به آن عمل ادامه دهد، تا ريشه كند، و جوانه زند، و ميوه تلخ و شوم آن آشكار گردد.

بنابراين بسيارى از گنهكاران و بسيارى از گناهان از قلمرو قضاوت آن بيرونند.