تفكيك و جدايى كامل كليساى روم شرقى از غربى هنگامى پى‌ريزى شد كه پاپ لئوى چهارم، كشيش قسطنطنيه، پايتخت روم شرقى (استانبول كنونى) را كه «ميشل سرو لاديس» نام داشت تكفير كرد و كاردينال‌ها فرمان تكفير وى را روى محراب «سن سوفى» در انظار مردم قرار دادند.

سرانجام در قرن يازدهم ميلادى اين دو كليسا كاملًا از هم تفكيك شدند و فرقه ارتودكس به صورتى مستقل درآمد كه براى خود تشكيلات روحانى جداگانه‌اى داشتند.

3. فرقه پُروتِستان‌

در قرون وسطى‌ [1] كليسا ظلم و اجحاف عجيبى داشت و بر اثر قدرت مطلقه پاپ‌ها و جهل و نادانى اولياى كليسا به وضعيّتى افتضاح‌آميز كشيده شده بود. بسيارى از مردم از اين اوضاع به ستوه آمده بودند امّا جرأت قيام بر ضدّ دستگاه پرقدرت پاپ و خرافات آنها را نداشتند.

در گوشه و كنار زمزمه‌هايى مى‌شد امّا اين نغمه‌هاى مخالف انسجام نداشت. تندروى‌هاى كليسا، سوءِاستفاده از قدرت، سركوب هرنوع جنبش علمى و اصلاحى، حمايت و دفاع از

[1]. مورّخان امروز دوران ميان سال 500 ميلادى تا 1500 را «قرون وسطى‌» مى‌نامند و آن‌را دوران فقر و بى‌نظمى و جهل و خرافات اروپا و پرتگاهى ميان دو قلّه تمدّن باستان و معاصر تلقّى مى‌كنند.