ياد مى‌كنند.

در جامعه‌هاى كنونى معلوم نيست كه استفاده از وجدان‌ نتيجه بهترى داشته باشد درست است كه پيشرفت‌هاى علمى امروز زمينه فكرى مناسب‌ترى براى قبول واقعيات فراهم ساخته است، ولى در مقابل زرق و برق و فريبندگى زندگى كنونى نسبت به زندگى ساده گذشته، زمينه را براى انحراف و تضعيف وجدان آماده‌تر گردانيده است!

5- تكرار گناه و كم شدن تأثير وجدان‌

در بحث‌هاى مقدماتى‌ وجدان‌ اين مطلب ثابت شد كه بى اعتنايى به نداى وجدان و ارتكاب اعمال خلاف به تدريج وجدان را ضعيف و ضعيف‌تر مى‌سازد و كار به جايى مى‌رسد كه عملًا آن را به صورت يك‌ حاكم مغرولى‌ در مى‌آورد! كه قدرت كوچكترين دخل و تصرفى را در قلمرو خود ندارد.

بنابر اين بيشترين تأثير وجدان در افرادى است كه كمتر مرتكب كار خلافى شده‌اند. اين هم در قلمرو حكومت وجدان يك نوع محدوديت محسوب مى‌شود، در حالى كه اعتقادات مذهبى و تعليمات پيامبران اگر به صورت صحيحى در دلها جاى بگيرد مى‌تواند آلوده‌ترين افراد را اصلاح كند، نمونه‌هاى فراوان اين موضوع در تاريخ، مخصوصاً در لابه‌لاى تاريخ اسلام، فراوان است.

از آنچه گفته شد چنين نتيجه مى‌گيريم كه از طرفى منطقه حكومت وجدان از جهات زيادى نسبت به حكومت منطقه مذهب محدودتر است و از طرف ديگر، تأثيرش در همان منطقه نفوذ نسبت به تأثير