براى فريب ديگران باشد، بلكه انسان نيز در بسيارى از اوقات، براى فريب دادن وجدان ديگران باشد، بلكه انسان نيز در بسيارى از اوقات، براى فريب دادن وجدان خود از آن استفاده مى‌كند. او مى‌خواهد به اين وسيله وجدان خود را به اين وسيله، گمراه و فعاليت‌هاى ناراحت كننده آن را خاموش سازد تا از شر محاكمه وجدان راحت شود. البته خودش هم باطل بودن اين عذرها را مى‌داند، اما براى كلاه گذاردن بر سر وجدان، اين تشخيص را در اعماق قلب مخفى مى‌سازد تا به گوش وجدان نرسد. مسلماً چنين افرادى داراى وجدانى كاملًا نيرومند و بيدار نيستند. وجدان آنها مانند آدمهاى گيج و ويج، ساده و هالويى است كه مى‌توان خيلى سريع آن را گول زد!

7- مبارزه وجدان با غرايز

گر چه‌ وجدان بيدار در وجود ما يك عامل مؤثر معنوى است و مى‌تواند اعمال ما را تا حدودى كنترل كند، ولى آن چنان كه بايد باشد نيست.

بلكه بسيار اتفاق افتاده كه در كشاكش وجدان و ساير اميال و غرايز (خودخواهى، جاه‌طلبى، شهوت جنسى، مال پرستى، و ....) وجدان شكست خورده و مجبور به عقب نشينى شده است. 12

وجدان جوانى كه بر اثر طغيان غريزه جنسى به ناموس ديگرى تجاوز مى‌كند، مرده نيست. چه بسا وجدان زنده و بيدارى هم دارد، اما نيروى غريزه جنسى او بيش از نيروى وجدان بوده است.

افرادى كه براى اندوختن ثروت‌هاى بى حساب، دست به تقلّب و