د) تقليد جاهل از جاهل؛ كه گروهى نادان، پيرو گروه نادان ديگرى شوند.

روشن است كه از اين چهار قسم، تنها قسم اوّل منطقى و عاقلانه و مشروع است، و نه تنها در عصر تحقيق و علم و دانش، از آن بى نياز نيستيم، بلكه بخاطر گسترش فراوان علوم، نياز به آن بيشتر احساس مى‌شود. البتّه، سه قسم ديگر تقليد منطقى و مورد پذيرش اسلام نيست.

و تقليد در احكام از قسم اوّل است. [1]

مسأله 1- هيچ مسلمانى نمى‌تواند در اصول دين تقليد نمايد بلكه بايد آنها را از روى دليل هر چند ساده و متناسب با حال خويش بداند و به آن يقين داشته باشد.

مسأله 2- وظيفه اكثر مردم در احكام دين، تقليد است؛ چون افراد كمى هستند كه بتوانند در همه احكام، اجتهاد كنند.

تكليف ومكلَّف‌

ملاك انجام عبادات و تكاليف شرعى از نظر قرآن و روايات رسيدن به «بلوغ شرعى» و داشتن «عقل» است. بنابراين كسى كه بالغ و عاقل باشد به حد «تكليف» رسيده و شايستگى انجام دستورهاى الهى و احكام اسلامى را دارد به چنين كسى «مكلَّف» مى‌گويند.

بلوغ و نشانه‌هاى آن‌

«بلوغ» به معناى رسيدن به سنّ خاصّى است كه انسان در آن سن،

[1]. برگرفته شده از پيام قرآن، ج 1، ص 346