و «مشهود» ذكر كرده‌اند، كه به دو مورد آن- كه مهمتر است- اشاره مى‌كنيم:

الف) شاهد به معناى گواهان اعمال؛ دست، پا، زبان، چشم، گوش، پوست بدن، فرشتگان كاتب اعمال، زمينى كه بر روى آن اطاعت و معصيت خدا مى‌شود، و حتّى زمانى كه در آن گناه و ثواب صورت مى‌گيرد، همگى شاهد و گواهان اعمال ما هستند. و «مشهود»، اعمال انسان‌هاست.

ب) شاهد پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله است. همان‌گونه كه خداوند متعال خطاب به پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: « «يَا أَيُّهَا النَّبِىُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِداً وَمُبَشِّراً وَنَذِيراً»؛ اى پيامبر! ما تو را گواه فرستاديم و بشارت دهنده و بيم‌كننده». [1]

بنابراين يكى از القاب پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله «شاهد» است. و منظور از مشهود اعمال ماست. يعنى پيامبر صلى الله عليه و آله گواه اعمال ما در روز قيامت است.

قرآن مى‌فرمايد: «از هر امّتى در روز قيامت گواهى مى‌آوريم و پيامبر اسلام گواه گواهان است». [2]

تفاوت مهم پيامبران و دشمنانشان‌

در ميان پيامبران خدا عليهم السلام و دشمنانشان تفاوت‌هاى زيادى وجود داشت. يكى از مهمترين آنها اين بود كه انبيا بر منطق و استدلال و عقل تكيه مى‌كردند، ولى دشمنانشان بر تهديد، ارعاب، زور و شكنجه تكيه داشتند؛ كه نمونه‌هاى فراوانى از آن در قرآن مجيد و تاريخ انبيا به چشم مى‌خورد.

مثلًا حضرت ابراهيم عليه السلام خطاب به بت‌پرستان مى‌فرمايد:

« «مَا هَذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِى أَنْتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ»؛ اين مجسّمه‌هاى بى‌روح چيست كه شما

[1]. سوره احزاب، آيه 45.

[2]. سوره بقره، آيه 143.