خدا و پيامبرش را اجابت كنيد، آنگاه كه شما را به سوى «حيات و زندگى» فرا مى‌خواند» [1]

بديهى است آئينى كه در كلمه‌ «حيات و زندگى» خلاصه مى‌شود، و براى تمام گروهها و قشرها زندگى ساز است، نمى‌تواند براى مسأله حياتى اقتصاد دقيق‌ترين برنامه را تنظيم نكند.

آنها كه وقتى سخن از «مكتب اقتصادى اسلام» به ميان مى‌آيد با تعجب مى‌گويند مگر مذهب نيز مكتب اقتصادى دارد؟ مسلماً الگوى مذهب را از مذاهبى همچون «مسيحيت كنونى» گرفته‌اند كه بر اثر تعريف‌ها و دگرگونى‌ها عملًا مرده است، و در حال حاضر تقريباً در مراسم تولد و ازدواج و مرگ و نيايش‌هاى مخدر روز يكشنبه و گناه بخشى (داد آرامش كاذب به گناهكاران) و دست بالا توصيه‌هاى بى‌رمق اخلاقى، خلاصه مى‌شود.

بهر حال على رغم اينگونه پندارها، اسلام نه تنها براى مسائل اقتصادى برنامه دارد، بلكه اولويت خاصى كه در خور اين موضوع حياتى است براى آن قائل شده است.

اسلام از دو زاويه مختلف، مسائل اقتصادى را مورد دقّت قرار مى‌دهد:

1- از جنبه حكومت:

مى‌دانيم كه نخستين گامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله در مدينه برداشت تشكيل حكومت اسلامى بود، زيرا هيچ برنامه اجتماعى و اصلاحى بدون اتكاء به يك حكومت صالح، جنبه عينى و عملى پيدا نمى‌كند بلكه در يك مشت ذهنيات خلاصه خواهد شد، و اگر مى‌بينيم در «مكه» سخنى از مسأله تشكيل حكومت نبود، براى اين بود كه پيامبر صلى الله عليه و آله در دوران مكه در كار ساختن عناصر آگاه و بيدار و انقلابى كه بتوانند حكومت صالحى را بگردانند، بود.

و بدون شك تشكيل‌ «بيت المال» جزء غير قابل انفاك حكومت است.

مطالعه مصارف هشتگانه «زكات» نشان مى‌دهد كه حكومت اسلامى براى تشكيل ارتش، و همچنين مبارزه با فقر اقتصادى، و نيز انجام مسائل عمرانى و مانند آنها متكى به بيت المال است. [2]

جالب اين كه در آيات قرآن، مسأله «جهاد با جان» در كنار «جهاد با اموال» قرار داده شده است، يعنى اين دو در بافت حكومت انقلابى اسلام بايد تؤاماً مورد توجّه قرار گيرند.

قابل توجّه اين كه اموال بيت المال اسلامى چيزى نيست كه با خواهش و تمنا از مردم خواسته شود،

[1]. يا ايها الذين آمنوا استجيبوا اللَّه و للرسول اذا دعاكم لمايحييكم، «انفال، 24».

[2]. انما الصدقات للفقراء و المساكين و العاملين عليها و المؤلفة قلوبهم و فى الرقاب و الغرمين و فى سبيل اللَّه و ابن السبيل، «توبه، 60».