«راهنمايى‌هاى عقلى و فكرى» كه اين بزرگان فرموده‌اند به هيچ صورت جنبه تعبدى نداشته و مسايلى نيست كه انسان از روى تعبد بپذيرد بلكه حكم كمكهاى يك دانشمند فوق‌العاده زبردست به يك كودك نوآموز را دارد.

هشام‌بن‌حكم از ياران دانشمند امام صادق بود كه به خصوص در رشته‌ «عقايد و مذاهب» تبحر و ورزيدگى خاصى داشت. او روزى از امام صادق عليه السلام پرسيد:

«ما الدليل على ان الله واحد؟؛ دليل بر يگانگى خداوندچيست؟»

امام عليه السلام در پاسخ فرمود:

«اتصال التدبير و تمام الصنع! كما قال الله تعالى» لو كان فيهما آلهة الا الله لفسدتا؛ به هم پيوستگى و دوام نظام جهان هستى و تماميت آفرينش دليل يگانگى اوست، همان طور كه خودش فرموده است: اگر در سراسر زمين و آسمان جز «خداوند يگانه» آفريدگارى بود نظم آنها به هم مى ‌خورد». [1]

اين حديث و آيه‌اى كه در آن بيان شده است به همان استدلال علمى براى توحيد ذات خداوند اشاره دارد. اين حديث به ما مى ‌فهماند كه يكپارچگى و وحدت نظام جهان و دوام آن خود دليل روشنى است بر يگانگى خداوند.

[1]. نقل از كتاب التوحيد اثر شيخ صدوق (قدس سره). آيه مذكور در حديث آيه 22 از سوره انبياء است. براى مطالعه روايات ديگر مى ‌توانيد به كتابهاى احتجاج بحار الانوار و توحيد اصول كافى مراجعه كنيد.