به عنوان ثانوى جايز امّا براى ما حرام است. البتّه نمى‌گوييم هر مكروهى را بايد ترك كرد، ولى تفاوت دارد در بعضى جاها بايد مراقب بود. اگر انسان بخواهد از خطر گناه دور بماند بايد از مشتبهات دورى گزيند.

آخرين جمله اينكه اگر ابّهت گناه شكسته شد و انسان از آن نترسيد به‌آسانى آلوده مى‌شود. برخى گناهكاران وقتى حالاتشان را نقل مى‌كنند مى‌گويند: اوّل بار كه مرتكب اين گناه شديم بدنمان مى‌لرزيد، ولى بعداً عادى شد.

خلاصه آنچه انسان را حفظ مى‌كند همان ترس از گناه است. امّا وقتى ارتكاب گناه عادى شد و قبح آن شكست به توجيه مى‌پردازد و هر شبهه‌اى را حلال مى‌سازد.

عواقب و آثار گناه‌

برخى علماى اخلاق براى گناه آثار و عواقب بسيارى ذكر كرده‌اند كه در ذيل سه اثر آن مى‌آيد:

الف) اثر آن در روح انسان:

هر گناه به‌اندازه خودش در قلب و جان آدمى اثر مى‌گذارد. اگر گناه جز تيرگى قلب ضررى نداشت همين كافى بود كه انسان از گناه دست بردارد. وقتى ظالم دست خود را بلند مى‌كند تا سيلى به گوش مظلوم بزند، اوّل ضررش اين است كه قلب او تيره مى‌شود.

در احاديث اسلامى آمده است كه هر گناهى انسان مرتكب مى‌شود نقطه‌اى سياه در قلبش پيدا مى‌شود كه بر اثر تكرار گناه، اين نقطه‌هاى سياه بيشتر و بيشتر مى‌گردد تا آنكه تمام قلب او را مى‌پوشاند و به قول قرآن مجيد در آيه 81 سوره بقره كه مى‌فرمايد: «وَ احَاطَت بِهِ خَطِيئَتُهُ» تمام وجود او به گناه آلوده مى‌شود كه بازگشت براى او دشوار است. زمانى كه نقاط تاريك كم است بقيّه نقاط روشن بر ضدّ آن نقطه تاريك فعّاليّت مى‌كنند تا آن را از بين ببرند، امّا وقتى گناه زياد شد نقاط روشن هم از بين مى‌روند.