اسم الکتاب : انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى المؤلف : مكارم شيرازى، ناصر الجزء : 1 صفحة : 479
يهود و نصارا است استنباط مىكند، زيرا گروهى از يهود و نصارا وقتى خدمت حضرت
رسيدند، همين كه آيات قرآن را شنيدند گريه كردند و به سجده افتادند و با خوشحالى
گفتند: خداوند وعده داده بود كه پيامبرى برانگيزد و اين وعده الهى تحقّق يافت و ما
به محضر آن پيامبر رسيديم. در اينجا تعبير به «يَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ» كرده است. «ذَقَن» بهمعنى چانه است و آن چيزى نيست كه در سجده به خاك بيايد،
امّا كسانى كه با تمام صورت سجده مىكنند، آخرين محلّى كه ممكن است به سجده بيايد
چانه است و اين نهايت خضوع در سجده را مىرسانَد.
اينان به گريه افتادند و شاد شدند و سپس به سجده افتادند و شكر كردند كه معبود
و مطلوبشان را پيدا كرده و پيغمبر موعود را يافتهاند. حضرت مىخواهد در اين بخش
از سخنان گهربارش بفرمايد كه علم حقيقى حالت خضوع و گريه به همراه دارد.
انواع گريه: گاه گريه به سبب غم و غصّه و اندوه است.
گاهى گريه به سبب خوشحالى است كه از آن به «گريه شوق» تعبير مىشود.
زمانى گريه به علّت ترس است كه از آن به «گريه خوف» تعبير مىكنند.
گاه انسان كارى كرده سپس شرمنده و پشيمان شده كه از آن تعبير به «گريه ندامت و
شرم» شده است.
گاهى انسان از روى محبّت و عاطفهاى كه نسبت به بعضى دارد همين كه او را
مىبيند، ناگهان اشكهايش جارى مىشود، اگرچه چيزى هم ضايع نشده و از بين نرفته
است كه به آن «گريه محبّت و ترحّم» مىگويند.
علما و كسانى كه علم حقيقى و معرفت به خداوند سبحان پيدا كردهاند به معناى
حقيقى همه اين گريهها را در مقابل خداوند دارند. مثلًا وقتى به مناجات مىروند
گريه عشق به خدا و در عين حال گريه ترس و غم و محبّت و ندامت و شرمسارى است.
مرحوم فشاركى رحمه الله در عنوان الكلام مىگويد: بهترين گريهها چهار قِسم
است:
اسم الکتاب : انوار هدايت، مجموعه مباحث اخلاقى المؤلف : مكارم شيرازى، ناصر الجزء : 1 صفحة : 479