باز اشتباه نشود، مقصود ما اين نيست كه پاره‌اى از خدمات خلفا و بعضى كارهاى نيك آنها را نسبت به عالم اسلام ناديده گرفته و انكار نماييم، زيرا اين‌گونه مطالب را تنها افراد متعصب و بى‌منطق انكار مى‌كنند و ما بحمدللَّه بى‌منطق نيستيم، و از بدگويى و بد زبانى متنفريم.

ما از نيكيها تقدير مى‌كنيم و از بديها تا آنجا كه ممكن است چشم مى‌پوشيم، ما مى‌گوييم: «تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَلَكُمْ مَا كَسَبْتُمْ»؛ آنها امتى بودند كه در گذشتند، اعمال آنان، مربوط به خودشان بود و اعمال شما نيز مربوط به خود شماست». [1] اگر خداوند آنها را ببخشد با لطف و فضل خود رفتار كرده و اگر كيفر دهد با عدالتش با آنها معامله نموده است!

يادآورى اين نكته را نيز لازم مى‌دانيم كه ما مايل نيستيم و حتى‌الامكان به قلم خود اجازه نمى‌دهيم اين درد دلها را بازگو كند، ولى چه مى‌توان كرد؟ بعضى از نويسندگان معاصر آنچنان نسبتهاى ناروا و حملات ناجوانمردانه نسبت به شيعه كرده‌اند كه ما را مجبور به بازگو كردن قسمتى از اين درد دلها نموده‌اند.

در هر صورت منظور اصلى ما همان معرفى «بنيان‌گذار اصلى تشيّع» و «غرس كننده نهال اولى» آن بود، و همان طور كه از بيانات گذشته آشكار گرديد اين كار به دست كسى غير از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله صورت نگرفت.

اين حقيقت نيز روشن شد كه عوامل اصلى گسترش و انتشار آيين تشيّع يك سلسله عوامل گوناگون و مرتبط به يكديگر بوده، كه به صورت اجتناب‌ناپذيرى اين اثر را به دنبال داشته است.

ما در اين «فصل» به همين مقدار قناعت كرده و به سراغ فصل دوم مى‌رويم و بحث در پيرامون عقايد شيعه را در اصول و فروع آغاز مى‌نماييم.

[1]. سوره بقره، آيه 134