[عزيز:]

«لَهُوَ الْعَزيزُ الرَّحيمُ»

«عزيز» از مادّه‌ «عِزَّة» به معناى قدرتمندى است كه شكست ناپذير است، هم توانايى بر ارائه آيات بزرگ دارد، و هم در هم كوبنده تكذيب‌كنندگان است. [1]

[عِزِين:]

«وَ عَنِ الشِّمَالِ عِزِينَ»

«عِزِين» جمع‌ «عِزة» (بر وزن هبه)، به معناى جماعت‌هاى پراكنده است و ريشه اصلى آن «عَزْو» (بر وزن جذب) به معناى نسبت دادن است، و از آنجا كه هر گروهى كه با هم هستند، با يكديگر نسبت و ارتباطى دارند، و يا هدف واحدى را تعقيب مى‌كنند، به جماعت و گروه «عِزه» گفته شده. [2]

[عَسْعَسَ:]

«اللَّيْلِ إِذا عَسْعَسَ»

«عَسْعَسَ» از مادّه‌ «عسعسة» در اصل به معناى تاريكى رقيق است و از آنجا كه در ابتدا و انتهاى شب تاريكى رقيق‌تر مى‌شود، اين معنا در مورد روى آوردن يا پشت كردن شب به كار مى‌رود، و اطلاق كلمه‌ «عَسَسَ» به مأموران شب‌گرد، نيز به همين مناسبت است. [3]

[عَسى‌:]

«فَعَسى‌ أَنْ يَكُونَ»

كلمه‌ «عَسى‌» در لغت عرب، در مواردى گفته مى‌شود كه، اميد به تحقق چيزى مى‌رود، و از آنجا كه اين معنا احياناً توأم با «جهل» يا «عجز» است، بسيارى از مفسران، آن را در قرآن مجيد به معناى اميد تفسير كرده‌اند، اما چنان كه سابقاً نيز گفته‌ايم، هيچ مانعى ندارد كه اين واژه در كلام خداوند، همان معناى اصليش را داشته باشد؛ زيرا گاه براى وصول به يك هدف، شرائطى لازم است، و هر گاه بعضى از شرائط حاصل نباشد، اين تعبير به كار مى‌رود (دقت كنيد).

تعبير به‌ «عَسى‌» (اميد است) در سوره‌ «قصص» با اين كه كسى كه داراى ايمان و عمل صالح باشد، حتماً اهل فلاح و رستگارى است، ممكن است به خاطر اين باشد كه اين رستگارى، مشروط به بقاء و دوام اين حالت است، و از آنجا كه دوام و بقاء در مورد همه توبه‌كنندگان، مسلّم نيست، تعبير به «عَسى‌» شده است.

بعضى از مفسران نيز گفته‌اند: اين تعبير (عَسى‌) هنگامى كه از شخص كريم صادر شود، مفهوم آن قطعى بودن مطلب است، و خداوند «أَكْرَمُ الأَكْرَمِين» است. [4]

[1]. شعراء، آيه 9 (ج 15، ص 216)؛ بروج، آيه 8 (ج 26، ص 349)

[2]. معارج، آيه 37 (ج 25، ص 50)

[3]. تكوير، آيه 17 (ج 26، ص 201)

[4]. قصص، آيه 67 (ج 16، ص 155)؛ ممتحنه، آيه 7 (ج 24، ص 42)