تنبيه نهم: حكم تعارض ضررين‌

اگر دو ضرر با هم تعارض پيدا كنند، دو صورت دارد: يا اين‌كه دو ضرر متعارض، به يك شخص وارد شده است، يا اين‌كه دو ضرر متعارض به دو شخص وارد شده است.

صورت اوّل: اگر تعارض دو ضرر، نسبت به يك شخص باشد، مثل اين‌كه شخص بيمار به واسطه خوردن دارو از بعضى جهات متضرّر شود، و از جهاتى ديگر نفع ببرد؛ حكم اين فرض واضح است، يعنى بر او واجب است ضرر أقوى را ترك، و ضرر ضعيف تر را بگيرد، و اگر هر دو ضرر- بيمارى و دارو- مساوى هستند، در قبول هر كدام مخيّر است.

البته اين در صورتى است كه قائل شويم ضرر زدن به نفس مطلقاً حرام است. ولى بر سر اين مسئله اختلاف است كه آيا اضرار به نفس به طور مطلق حرام است؟ حتى اگر غرض عقلايى بر آن مترتب باشد؟ يا نه؟

پاسخ اين است كه حكم به تحريم به طور مطلق، هر چند مشهور است ولى از جانب برخى معاصرين مورد تأمل واقع شده، به جهت اين‌كه دليلى كه دلالت بر حرمت مطلق كند نداريم.