1. من ميان عوام هندى با خواص، فاصله‌اى طولانى ديدم‌؛ چيزى چند برابر فاصله آن در ايران. جهل عوام ايرانى عمدتاً محصول نبود امكانات است و ستم بيگانگان، و در اين اواخر فقدان برنامه و مديريت. والاّ استعدادشان كم و بيش مطلوب است. همين آحاد عامه هم در بستر خرد جمعى بسيار باهوش‌اند وزيرك و بماند كه گاه خواص جامعه هم رگه‌هاى عوامى دارند. در هند اما اين‌چنين نيست، گويا ديوارى عظيم ميان اين دو قشر كشيده‌اند اين را از برخى كژرفتارى‌ها و ديرفهمى‌هاى عامه هندوها يا شايد تن دادنشان به فقر و جهلى خودخواسته، در قياس با بسيارى از پيشرفت‌هاى علمى و صنعتى خواص اين جامعه استنباط مى‌كنم. احتمالا آنچه هندوستان را امروز يكى از ده كشور برتر صنعتى جهان كرده است، هوشمندى، خلاقيت و ابتكار اقليتى از نخبگان هندى به اضافه نيروى كار ارزان و مطيع اكثريتى است.

2. هندوستان به‌رغم فقر عمومى مردم آن و چهره ظاهرى نه‌چندان دلچسبش، در رده يكى از پنج كشور اول داراى سيستم تحصيلات عالى در جهان است. هند، صدها دانشگاه معتبر دارد و چندين هزار دانشكده وابسته، دانشگاه‌هاى هند تقريباً از تمام رشته‌هاى زبان و ادبيات، هنرهاى زيبا، موسيقى‌شناسى و ديگر رشته‌هاى علوم انسانى گرفته تا رايانه و رياضى و علوم فضايى را در خود جمع دارد و حتى به سفارش مهاتما گاندى دو دانشگاه براى مطالعات صلح ساخته‌اند كه تجربيات پژوهش و آموزش در اين زمينه را تحت پوشش قرار دهد.