ذات مقدس حق تعالى است. انسان كه همة وجود و شئون وجودي‌اش متعلق به خداى متعال و ملك طلق اوست چگونه مى‌تواند آزاد به معناي مستقل باشد؟

به نظر ما تعلق و عبوديت تكوينى انسان نسبت به ذات مقدس بارى تعالى به گونه‌اي است كه آزادى به معناي استقلال وجودى او را به كلي نفى مى‌كند.[1] اين اصل فلسفى در تبيين و توجيه نظامهاى اخلاقى و حقوقى اسلام بسيار كارساز است که متأسفانه مورد غفلت يا تعافل واقع شده است. در اين فرصت به اهميت اين اصل در قلمرو حقوق اسلامى به طور گذرا اشاره مى‌كنيم.

اساس و ريشة تكليف و مسئوليت مملوكيت است؛ انسان زمانى مى‌تواند از پذيرش مسئوليت، در قبال يك موجود، سر پيچي كند كه مملوك آن موجود نباشد. با توجه به اينكه انسان ملك طلق خداى متعال است، نمى‌تواند خود را در برابر وى مسئول نبيند. انسان به گونهاى نيست كه خود و متعلقاتش از آنِ خودش باشد، بلكه تكويناً مملوك خداى متعال و متكى به اوست و در نتيجه در برابر او مسئول خواهد بود. به عبارت ديگر، از آنجا كه آزادى و استقلال از خداى متعال براى انسان امكان‌پذير نيست، مكلف بودن انسان در برابر خداوند لازمة وجودي هر بشرى است.خلاصه، اين ادعا كه انسان مي‌تواند از پذيرش هر تكليف و مسؤليتى حتى نسبت به خداى متعال اجتناب نمايد، در حالى كه مخلوق و مملوك حق تعالى است، خيال خام و پندار باطلي است.

خداى متعال، نه فقط از نعمت‌ها و مواهبى كه در اختيار انسان نهاده است از وى سؤال مي‌كند، بلكه انسان در مقابل هر موجود ديگرى كه در تكوين وي مؤثر بوده است مسئوليت دارد. مثلاً پدر و مادر انسان در تكوين او تأثير دارند (هرچند تأثير اِعدادى) و به همين جهت، انسان نوعى وابستگى وجودى به آنان دارد و همين وابستگى وجودى، منشأ يك سلسله تكليف‌ها و مسئوليت‌هاست. اينكه پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله)، در پاسخ