دموكراسى نيز وجود دارد كه طرفداران چندانى ندارد و ديدگاه مسلط و رايج همين دموكراسى ليبرال است.

4. ليبراليسم در عصر پست مدرن

اخيراً در طيف گرايش‌هاى ليبراليستى گرايشى پيدا شده كه با مبانى اسلامى ما بسيار نامأنوس و ناسازگار است و متأسفانه كم و بيش در ادبيات سياسى، اجتماعى كشور ما نيز در حال رواج يافتن است. طرفداران اين گرايش بر اساس يك تحليل تاريخى ـ اجتماعى، زندگى بشر را از ابتدا تا به امروز به چند دوره تقسيم مى‌كنند. دوره اول را با نام‌هايى هم‌چون: «دوران ماقبل مدرن»، «عصر كهن»، «عصر باستانى»، «عصر ارتجاعى» و «عصر غير علمى» نام نهاده‌اند. خصوصيت اين دوران اين است كه عصر حاكميت اساطير است و مردم ارزش‌ها را بر اساس يك سلسله اسطوره‌ها تعيين مى‌كرده‌اند. دين و مذهب هم مربوط به همين دوران است و تعدادى از جوامع انسانى ارزش‌هاى خود را بر اساس تعاليم و احكام يك دين خاص تعريف مى‌كردند. پس از اين دوران، كه دورانى نسبتاً طولانى نيز هست دوره دوم زندگى بشر آغاز مى‌شود. در اين دوران كه «دوران مدرنيته» ناميده مى‌شود دين و مذهب اصالت خود را از دست مى‌دهد و عقل انسانى ملاك خوب و بد و تعيين ارزش‌ها قرار مى‌گيرد. اين دوران در اروپا از رنسانس شروع مى‌شود و تا همين دهه‌هاى اخير ادامه مى‌يابد. از چند دهه قبل به اين طرف و در آستانه ورود به هزاره سوم ميلادى، دوران ديگرى آغاز شده كه از آن با نام «دوران فوق مدرن» يا «پست مدرن» و «فرامدرن» ياد مى‌كنند. عصر مدرنيته به تدريج رنگ مى‌بازد و جاى خود را به عصر پست مدرن مى‌دهد. استدلال‌هاى عقلى و مبتنى بر تجربه‌هاى علمى كه در دوران مدرنيته معتبر شمرده مى‌شدند و حلاّل مشكلات زندگى انسانى تلقى مى‌گرديدند در عصر پست مدرن ديگر چندان اعتبارى ندارند. در اين عصر ديگر هيچ چيز ثابتى وجود ندارد؛ از جمله، ارزش‌ها نيز دچار چنين سرنوشتى هستند. در اين دوران هيچ مفهوم ارزشى براى هيچ انسانى معنا و مفهوم ثابتى نخواهد داشت.

دوران پست مدرن دورانى است كه انسان ديگر در آن احساس وظيفه و تكليف در قبال هيچ كس و هيچ چيز نمى‌كند. اين در حالى است كه هم‌چنان كه اشاره كرديم، در دوران مدرنيته متفكرانى نظير «روسو» و «كانت» كه تأثير زيادى بر افكار فلاسفه پس از خود نيز بر