اسم الکتاب : نظريه حقوقى اسلام المؤلف : مصباح یزدی، محمد تقی الجزء : 1 صفحة : 23
به هر حال مباحث زيادى در اين باره مطرح مىشود و فكر كردم مناسب باشد كه در اين باره بحثهايى داشته باشيم و انواع كاربردهاى واژه حق را در فرهنگ اسلامى و به خصوص در قرآن كريم مورد توجه قرار بدهيم تا در مباحث آينده دچار خلط و اشتباه نشويم و بدانيم وقتى حق در مقابل باطل به كار مىرود چه معنايى دارد و جاى كاربردهاى مختلف آن كجا است و آن جايى كه در مقابل تكليف به كار مىرود مورد استعمالش چيست و چه ويژگىاى در معناى آن لحاظ شده است. دقت در اين نكتههاى مفهومى، در بحثها بسيار كارگشا است و جلوى مغالطهها و اشتباهها را مىگيرد.
3. مفهوم «حق» در قرآن، پاسخى براى نيستانگارى (Nihilism)
اگر ما اين موارد را به طور اجمالى هم در قرآن بررسى كنيم، خواهيم ديد كه بسيارى از مسايلى كه در معرفتشناسى، فلسفه، حقوق، سياست و موارد ديگر حوزههاى شناخت مطرح است پاسخش به طور صريح و آشكار در قرآن آمده، يا لااقل مىتوانيم بگوييم با توجه به ديدگاه قرآن، اين مسايل اينگونه حل مىشود و پاسخى كه متناسب با معارف قرآن باشد به اين صورت است؛ به عنوان مثال، يكى از سؤالاتى كه در مباحث فلسفى مطرح مىشود ـ و از يك لحاظ مىتوان گفت اساسىترين مسأله متافيزيك است ـ اين است كه اصولا صرف نظر از ادراكات و تخيلات ما، آيا عالم وجود داراى حقيقت ثابتى هست يا اين كه اصلا واقعيتى ندارد و تماماً خواب و خيال است؟ از ديرباز، كسانى ـ كه البته افرادى شاذّ و از ديدگاه ما منحرف و كج سليقه و كجانديشند ـ به خاطر برخى شبهات فكر مىكردند كه اصلا همه عالم، خيال اندر خيال است و واقعيتى ندارد؛ مثل اين كه انسان شب در خواب مىبيند كه امورى اتفاق افتاده و صبح كه بلند مىشود، مىبيند واقعاً چيزى نبوده است. اين افراد مىگويند از كجا معلوم كه همه زندگى ما همينگونه نباشد؟ زندگى، يك خواب طولانى است كه سرانجام، روزى متوجه مىشويم كه هيچ واقعيتى نداشته و پوچ محض بوده است. اين افراد، حداقل اين است كه اين مسأله را به صورت يك احتمال مىپذيرند كه هيچ حقيقتى در عالم وجود ندارد و همه آن خواب و خيال است و به قول آن شاعر عرب: «كُلُّ مَا فِى الْكَوْنِ وَهْمٌ اَوْ خَيَال».
البته اين سخن را مىتوان بر يك معناى عرفانى صحيح حمل كرد، اما اگر به عنوان يك مطلب فلسفى طرح شود امرى است خلاف فطرت و بداهت و ـ به ويژه آنچه فعلا روى آن
اسم الکتاب : نظريه حقوقى اسلام المؤلف : مصباح یزدی، محمد تقی الجزء : 1 صفحة : 23