اسم الکتاب : نظريه حقوقى اسلام المؤلف : مصباح یزدی، محمد تقی الجزء : 1 صفحة : 156
5. عصر نوزايى و مهمترين مشخصههاى آن
با پايان «قرون وسطا»، دوره جديدى به وجود آمد كه بعدها از آن به «دوره رنسانس» يا زمان نوزايى ياد شد. آنان مىگفتند در اين دوره جديد، بشر تولدى ديگر و زندگى جديدى پيدا نموده است. اين عصر همچنين به «عصر روشنگرى»، «عصر خردورزى» و واژههايى از اين قبيل ناميده شده كه جزئيات آن در تاريخ فلسفه اروپا و مغرب زمين آمده است. اين طرز تفكر كه، ما بايد آموزرشهاى مرسوم كليسا را كنار گذاشته و هر چه را خودمان درك مىكنيم، بدان عمل نماييم، از مشخصههاى اصلى اين عصر است. از اين مشخصه با نام عقلگرايى (راسيوناليسم) ياد مىشود. البته آنها عقل را در مقابل وحى و امور غير تجربى به كار مىبردند و منظور آنان از عقل، قوهاى بود كه امور حسى و تجربى را درك مىكرد. آنان مىگفتند ما بايد تابع عقل خويش باشيم و آموختههاى كليسا را كه به نام دين مطرح شده است، كنار بگذاريم.
به تدريج اين عقيده رواج پيدا كرد كه آنچه از طريق حس مثل بينايى و شنوايى درك نمىشود، قابل پذيرش نيست. عقل هم تنها امور ملموس و محسوس را درك كرده و درباره آن قضاوت مىنمايد. بدين ترتيب بود كه گفته شد مباحثى مانند خدا، عالمِ غيرمادى و حيات پس از مرگ، چون قابل لمس و حس نمىباشند، پذيرفتنى نيستند. برخى از آنان صريحاً امور غيرمحسوس را رد كرده و آن را دروغ مىدانند و برخى ديگر قايل به كذب و بطلان امور غير حسّى نيستند، ولى آن را مشكوك و غيرقابل پذيرش مىدانند مگر اينكه از طريق حواس انسان به اثبات برسند.
مبناى عمل و رفتار فقط امورى دانسته شد كه قابل توجيه عقلانى و علمى باشد؛ و منظور آنان از عقل و علم، همانطور كه گفتيم، ادراكات حسى و تجربى بود. در اين حالت، «عقلانيت» و «علميت» معناى خاصى پيدا كرد و به تدريج «پوزيتيويسم علمى» پديدار گشت، كه فقط آنچه با تجربه حسى قابل اثبات است، مورد قبول است. پيدايش اين طرز تفكر در اروپا، در واقع عكسالعمل مردم درمقابل آموزشهاى غلط كليسا و ستمهايى بود كه بر آنان رفت. از نتايج آن، اعراض از دين و يا روى آوردن به تفسيرهاى مادهگرايانه از دين بود.
يكى ديگر از مشخصههاى اصلى اين عصر، اصالت دادن به انسان است. «اومانيسم» يا اصالت انسان، در واقع براى نفى خدا مطرح شد؛ نه اين كه بخواهند علاوه بر اصالت خدا، اصالت انسان هم حاكم باشد. در زمان حاكميت كليسا، مىخواستند همه امور را به نحوى به
اسم الکتاب : نظريه حقوقى اسلام المؤلف : مصباح یزدی، محمد تقی الجزء : 1 صفحة : 156