( 5 )

حركت

   آقاى طبرى[1]: اين تقسيم‌بندى از طرف ديالكتيك بر روى حركت انجام مى‌گيرد. من به مناسبت همين بحث كه از طرف آقاى مصباح مطرح شد، به كتب حكماى قديم خودمان مثل شفا و اسفار و كتب ديگرى كه بحث حركت را مطرح نموده‌اند مراجعه كردم تا ببينم بحث حركت چگونه مطرح شده است. البته نمى‌خواهم آن مطالب را تكرار كنم. چون خود آقايان كه در اين‌جا تشريف دارند در اين امور متخصص مى‌باشند. اگر ما ماهيت‌بين باشيم، تفاوت اساسى در ماهيت تعريفها وجود ندارد. اگرچه در آن‌جا اصطلاحات ديگرى هم بكار مى‌رود و اين شايد يكى از اشكالات اين بحث باشد كه سيستم حِكَمى ما بر مقولات و مسائلى كه در يك دوران طولانى تنظيم شده است، مبتنى مى‌باشد. در حالى كه سيستم فلسفه ديالكتيكى بر مقولاتى كه در دوران ديگر تاريخى تنظيم شده و مايه خودش را از علوم مى‌گيرد، مبتنى است. به اين ترتيب از لحاظ ماهوى بين اين دو سيستم فلسفى مقدار زيادى تطابق وجود دارد. البته در بعضى جاها هم اختلاف وجود دارد. امّا اين‌كه كجا تطابق وجود دارد و كجا اختلاف، اين يك بحث خيلى طولانى است. بخصوص در حكمت قديم، حكماى گوناگون مثل حكماى مشّاء و حكماى اشراقى و يا متكلّمين و يا عرفا، هر كدام به شيوه‌اى خاص مسأله را مطرح كرده‌اند و گاهى اوقات هم اين شيوه‌ها به نتايج متفاوتى رسيده‌اند. مثلا در حالى كه مشّائين حركت را فقط در اَعراض