تغيير مي‌يابد، و در نتيجه حکم تغيير مي‌کند. محض نمونه، خوردن پيه گوسفند و گاو، در شريعت حضرت موسي مفسده داشته و به همين علت ترک مي‌شده است، ولي در زمان حضرت عيسي(عليه السلام) و نيز زمان پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله) آن مفسده برطرف گشته و در پي آن، حکم تغيير کرده است. نسخ در شريعت واحد نيز ممکن و محقق است؛ مانند تغيير قبله در اسلام. در واقع، معناي نسخ اين است که حکم منسوخ از آغاز به دورة زمانيِ ويژه‌اي اختصاص داشته و چون آن دوره پايان پذيرفته، حکم برداشته شده است. گرچه دورة زماني خاص مشخصة نسخ است، روشن است که ملاک تغييرْ زمان نيست. زمان صرفاً نشانة آن است که مصحلت يا مفسده در زمان بعد تغيير کرده است.

3. تبدل موضوع

راهکار سوم تغيير حکم، تبدل موضوع است که حکم به تبع آن و تغيير در ماهيت موضوع تغيير مي‌يابد؛ مانند: الف) حلال بودن نوشيدن آب انگور و حرمت آن در صورت تبديل شدن به شراب و حلال گرديدن دوبارة آن در صورت تبديل شراب به سرکه؛ ب) نجس بودن سگ و پاك شدن آن در صورت تبديل آن به نمک يا خاکستر.

4. قانون اهم و مهم

راهکار چهارم تغيير حکم، «قانون اهم و مهم»[1] است که در زمينة تزاحم احکام مطرح