نگاهي دوباره به ساختار نهج‌البلاغه

مرحوم سيد رضي با هدف گردآوري عالي‌ترين و برجسته‌ترين لايه‌هاي ادبي و بلاغي کلمات امام علي(عليه السلام) بخش‌هايي از خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌هاي ايشان را برگزيده است، و در نتيجه بسياري از جلوه‌هاي مشعشع و نوراني کلمات امير مؤمنان(عليه السلام) در نهج البلاغه گرد نيامده است. ايشان در مواردي خطبه‌اي را با عنوان و شمارة مستقلي تدوين کرده است، اما پس از مراجعه به مصادر نهج البلاغه روشن مي‌شود که گاه آنچه ايشان به منزلة ‌خطبه‌اي مستقل و در ظاهر کامل ارائه کرده، تنها بخشي از يک خطبه است؛ نظير خطبة 87 نهج البلاغه که بخشي از خطبة اصلي ذکر شده در مصادر و منابع نهج البلاغه را تشکيل مي‌دهد.

ايشان همچنين در مواردي با پراکندن اجزا و عناصر يک خطبه، به گزينش عناوين و شماره‌هايي مستقل براي هريک از آنها پرداخته است. با توجه به کاستي‌هايي که در تدوين نهج ‌البلاغه به چشم مي‌آيد، که ناشي از عدم دسترسي سيد رضي به پاره‌اي منابع و مصادر، يا برخاسته از شيوة ايشان در تدوين و گزينش مطالب بوده، و نيز با توجه به اينکه کشف عناصر اصلي خطبه‌ها، حکمت‌ها و نامه‌هاي نهج البلاغه و ارتباط‌هاي آنها با يکديگر براي محققان و اهل تتبع ضروري است، از ديرباز برخي علما و پژوهشگران نهج البلاغه با مراجعه به مصادر آن درصدد برآمدند که ساختار اصلي خطبه‌ها، حکمت‌ها و نامه‌هاي اين کتاب و ارتباط‌هاي آنها را کشف کنند، و در نتيجه به تجديد نظر در ساختار فعلي آن پرداختند. فاضل گران‌قدر، جناب آقاي سيدصادق موسوي شيرازي از جمله کساني است که با تتبع و تحقيق گسترده، فراگير و ستودني در مصادر و منابع نهج البلاغه به تدوين کتاب تمام نهج البلاغه[1] پرداخت و در آن به گردآوري اجزاي حذف شدة