تعصّب بى‌پايه

وَلَقَدْ نَظَرْتُ فَمَا وَجَدْتُ أَحَداً مِنَ الْعَالَمِينَ يَتَعَصَّبُ لِشَيْء مِنَ الاَْشْيَاءِ إِلاَّ عَنْ عِلَّة تَحْتَمِلُ تَمْوِيهَ[1] الْجُهَلاَءِ أَوْ حُجَّة تَلِيطُ[2] بِعُقُولِ السُّفَهَاءِ غَيْرَكُمْ. فَإِنَّكُمْ تَتَعَصَّبُونَ لاَِمْر مَا يُعْرَفُ لَهُ سَبَبٌ وَلاَ عِلَّةٌ. أَمَّا إِبْلِيسُ فَتَعَصَّبَ عَلَى آدَمَ لاَِصْلِهِ وَطَعَنَ عَلَيْهِ فِي خِلْقَتِهِ، فَقَالَ: أَنَا نَارِيٌّ وَأَنْتَ طِينِيٌّ. وَأَمَّا الاَْغْنِيَاءُ مِنْ مُتْرَفَةِ[3] الاُْمَمِ فَتَعَصَّبُوا لاِثَارِ مَوَاقِعِ النِّعَمِ فَقالُوا: «نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوالا وَأَوْلاداً وَما نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ»‌؛[4] من در حالات جهانيان نظر افكندم‌؛ ولى جز شما كسى را نيافتم كه حتّى بدون سبب[5] و علتى كه بتوان به وسيله آن امر را بر ناآگاهان مشتبه نمود يا برهانى كه نابخردان را فريفت، بر چيزى پافشارى بيجا و لجاجت نمايد. شما نسبت به امورى كه اصل و اساسى ندارد، با تعصّب برخورد مى‌نماييد، (در حالى كه ديگر سركشان براى عمل زشت خود حداقل دستاويزى دارند)‌؛ اما شيطان در مقايسه خود با حضرت آدم ـ على نبينا و آله و عليه السلام ـ، خميرمايه پيدايش خويش را مطرح نموده (و بر آن اساس) آن حضرت را بر آفرينش مورد سرزنش قرار داد و گفت: من از آتش هستم و تو از گِل. و توانگرانِ مستِ ناز و نعمت، از