فحشا است. احتمال ديگر اين است كه اين سه فعل را «يك» مجموعه در نظر بگيريم و بگوييم كلمه «ذلك» اشاره به اين مجموعه دارد و مقصود اين است كه كسانى كه مجموع اين سه گناه را انجام دهند عاقبت وخيمى خواهند داشت. احتمال سوم هم اين است كه بگوييم مقصود اين است كه هركس هر يك از اين سه گناه را مرتكب شود در روز قيامت به سختى مجازات خواهد شد.

مسأله خلود در عذاب براى مرتكب كبيره

هر يك از اين سه احتمال را كه در نظر بگيريم، در آيه بعد مى‌فرمايد: چنين كسى در قيامت عذابش دو چندان است و براى هميشه در عذاب جهنم باقى خواهد ماند.

اما مشكلى كه در اين‌جا پيش مى‌آيد اين است كه اين مضمون با برخى مبانىِ كلامى عدليه و شيعه سازگار نيست. توضيح اين‌كه: يكى از مباحثى كه برخى گروه‌هاى مدعى اسلام طرح كرده‌اند اين است كه ارتكاب گناه كبيره موجب خلود در آتش، و بلكه موجب خروج از ايمان است. از اين‌رو اين گروه، مرتكب كبيره را كافر و او را مخلّد در عذاب و جهنم مى‌دانند و معتقدند اگر كسى مرتكب گناه كبيره‌اى شود ديگر راه بازگشتى براى او وجود ندارد. اولين كسانى كه اين عقيده را مطرح كردند گروه «خوارج نهروان» بودند. در جريان جنگ صفين و ماجراى حَكَميت و پذيرش داورى از سوى اميرالمؤمنين(عليه السلام) در مورد اختلاف بين ايشان و معاويه، خوارج گفتند على كافر شده؛ چراكه مرتكب كبيره گرديده، و مرتكب كبيره كافر است.

چنين اعتقادى از نظر ساير فِرَق اسلامى، به‌خصوص از نظر شيعه، باطل و مردود است. اعتقاد ما شيعيان در اين باره ـ كه مستفاد از آيات قرآن و روايات اهل‌بيت(عليهم السلام) است ـ اين است كه گناهان صغيره اگر تكرار نشود، ـ به شرط ترك كبائر ـ بدون توبه هم آمرزيده خواهد شد و گناهان كبيره نيز در صورت توبه مورد آمرزش قرار مى‌گيرد. علاوه بر اين، مرتكب كبيره در صورت عدم توبه نيز به شرطى كه اصل ايمانش محفوظ باشد، پس از تحمل عذاب‌ها و سختى‌هايى به هنگام مرگ و در عالم برزخ و عرصات قيامت، نهايتاً مشمول شفاعت واقع خواهد شد. البته مقدار اين سختى و عذاب بستگى به مقدار