پروردگارا، عذاب جهنم را از ما بازگردان كه عذابش سخت و پردوام است. مسلّماً آن بد قرارگاه و جايگاهى است.
و سرانجام آخرين صفتى كه بحث آن گذشت، مربوط به ميانهروى در انفاق و پرهيز از افراط و تفريط در مورد آن بود:
وَالَّذِينَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكانَ بَيْنَ ذلِكَ قَواماً؛[1] و كسانى كه چون انفاق كنند، نه اسراف مىكنند و نه سخت مىگيرند، و ميان اين دو، حد وسط را برمىگزينند.
در توضيح اين آيه نيز اشاره كرديم كه شايد بتوان گفت، رعايت حد وسط و اعتدالْ اختصاص به انفاق ندارد، بلكه يك اصل كلى و عمومى است كه در همه كارها جريان دارد و انسان در همه امور خود بايد روح اعتدال را حاكم گرداند.
تا اينجا همه صفاتى كه بيان شد، در واقع صفات مثبت و كارهايى بود كه انسان بايد انجام دهد تا در سلك عبادالرحمان درآيد. از اينجا به بعد، برخى صفات و كارهايى ذكر مىشود كه جنبه سلبى دارند و عبادالرحمان از آنها مبرّا هستند و انسان نبايد آنها را انجام دهد:
وَالَّذِينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللهِ إِلهاً آخَرَ وَلا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ إِلاّ بِالْحَقِّ وَلا يَزْنُونَ وَمَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ يَلْقَ أَثاما؛[2] و آنان كه با خدا معبودى ديگر نمىخوانند، و كسى را كه خداوند [خونش را] حرام كرده است جز به حق نمىكشند، و زنا نمىكنند، و هركس چنين كارهايى انجام دهد مجازات سختى خواهد ديد.
اولين صفت سلبى عبادالرحمان: دورى از شرك
در اين آيه به سه گناه از بزرگترين گناهان كبيره و كباير موبقه اشاره شده و دامان عبادالرحمان از آنها پاك و مبرّا دانسته شده است. از اين سه گناه، اولين آنها شرك است: لا يَدْعُونَ مَعَ اللهِ إِلهاً آخَر؛ با خداوند معبودى ديگر را نمىخوانند.
مبارزه با شرك و دعوت به توحيدْ مهمترين عنصر در تعاليم همه انبيا است و سرلوحه آموزههاى تمامى اديان الهى به شمار مىرود: