وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنّا عَذابَ جَهَنَّمَ[1] إِنَّ عَذابَها كانَ غَراماً * إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقاماً؛ و [عباد الرحمان]كسانى‌اند كه مى‌گويند: پروردگارا، عذاب جهنم را از ما باز گردان، كه عذابش سخت و دائمى است. مسلّماً آن [جهنم] بد قرارگاه و جايگاهى است.

نگرانى بندگان شايسته خداوند از جهنم و عذاب

در چند جلسه گذشته با استفاده از آيات سوره فرقان مطالبى را درباره اوصاف «عباد الرحمان» ذكر كرديم. اكنون به اين آيه مى‌رسيم كه مى‌فرمايد يكى ديگر از اوصاف عبادالرحمان اين است كه از خداى متعال درخواست مى‌كنند كه ايشان را از عذاب جهنم مصون بدارد و از گرفتار آمدن در آن جايگاه سخت و پر آتش محافظت فرمايد. دو كلمه «مستقر» و «مُقام» گرچه هر دو به معناى جايگاه، قرارگاه و اقامتگاه هستند، اما شايد بتوان اين تفاوت را بين آنها گذاشت كه «مستقر» اعم از جايگاه موقتى و دائم است، ولى «مُقام» به اقامتگاه دايمى گفته مى‌شود.

به طور كلى يكى از اوصافى كه خداوند براى بندگان شايسته‌اش بيان مى‌فرمايد اين است كه آنان از جهنم و عذاب آخرت در هراسند و پيوسته يكى از نگرانى‌ها و دعاهايشان اين است كه خداى متعال آنها را از عذاب جهنم حفظ فرمايد. اين مطلب در آيات مختلفى از قرآن كريم بيان شده و اين آيات سوره فرقان نيز يكى از همين نمونه‌ها است. به عنوان نمونه‌اى ديگر از اين قبيل آيات، مى‌توان به آيات پايانى سوره آل عمران اشاره كرد كه خداوند در وصف «اولى الالباب» چنين مى‌فرمايد: